سلام بر بهار مناجات و بندگی. سلام بر نجوای شبانه اهالی رجب. سلام بر شب های رجب که پذیرای زاهدان است و سلام بر روزهایش که میزبان عاشقان وصال الهی است و سلام بر لحظه لحظه رجب که شاهد ذکرِ ذاکران است سلام بر ماه رجب، ماه پیوند بندگان با معبود مهربان، ماه بارش باران مهر و محبت الهی، ماه اُنس شب زنده دارانِ همیشه بیدار با محبوب و معبود بی همتا. سلام بر هلال رجب که آمدنش مژده پایان اندوه است و بدر آن یادآور تولد ماه تمام، امامِ هُمام و حیدر کرّار و پایانش نوید رهایی بشر از جهل و نادانی، شکوفایی اخلاق انسانی، بعثت آن بزرگ مردِ تاریخ برای همیشه زمان. سلام بر بهار مناجات و بندگی. سلام بر نجوای شبانه اهالی رجب. سلام بر شب های رجب که پذیرای زاهدان است و سلام بر روزهایش که میزبان عاشقان وصال الهی است و سلام بر لحظه لحظه رجب که شاهد ذکرِ ذاکران است.

خداوند در آیه ۳۶ سوره توبه می فرماید: إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کتَابِ اللّهِ یوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَات وَالأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ...

«به درستی که تعداد ماه ها نزد خداوند و در کتاب تکوین او از همان روزی که آسمان ها و زمین را آفرید، دوازده ماه است که چهار ماه آن، ماه حرام می باشد»

طبق بیان روایات، یکی از چهار ماه حرام، ماه رجب (هفتمین ماه سال قمری) است که بر خلاف سه ماهِ ذی القعده، ذی الحجّه و محرّم که به دنبال هم آمده اند، این ماه به تنهایی و جدای از آن ها واقع شده است. منظور از حرام بودن چهار ماه، این است که مردم در این ماه ها، از جنگیدن با یکدیگر دست بکشند و امنیت عمومی همه جا حکم فرما شود تا مردمان به زندگی خود و فراهم آوردن وسایل آسایش و سعادت خویش برسند و به عبادت و طاعت خود بپردازند.

رجب، ماه استغفار
از امام صادق علیه السلام نقل شده که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: «رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است. رجب را اصَبّ می گویند؛ چون رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می شود. پس بسیار بگویید: اَسْتَغْفِرُاللّه وَ اَسْئَلُه التَّوبَة؛ یعنی از خداوند به خاطر کارهای بدم پوزش می طلبم و از او فرصت بازگشت می خواهم».[۱]

رجب در کلامِ رسوال الله
در فضیلت و برکات ماه رجب و دو ماه پس از آن، روایات زیادی از رسول خدا و ائمه هدی علیهم صلوات الله نقل شده که همه دلالت بر عظمت این سه ماه دارد و تاکید بر روزه گرفتن و نیایش و مناجات کردن و دعا و خواندن قرآن و خدمت به بندگان خدا کردن و نیاز نیازمندان را برطرف نمودن و خیرات و صدقات دادن و افزایش عبادت دارد. پس به جاست که در این فرصت را غنیمت شمرده و از آن توشه ای برگیریم.

از رسول خدا صلی الله علیه و آله در خصوص این سه ماه با عظمت نقل شده که فرمودند:

«رجب شهر الله و شعبان شهری و رمضان شهر امتی » ماه رجب، ماه خداست و ماه شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امتم.

از حضرت سؤال شد: ما معنی قولک رجب شهر الله »؟ چه معنا دارد سخنت که فرمودی ماه رجب ماه خداست؟ حضرت پاسخ داد: «لانه مخصوص بالمغفرة، فیه تحقن الدماء و فیه تاب الله علی اولیائه و فیه انقذهم من ید اعدائه»زیرا ماه رجب ویژه آمرزش و مخصوص مغفرت است. در این ماه خونی ریخته نمی شود (حتی در جاهلیت نیز ماه رجب جزء ماه های حرام به حساب می آمد و جنگ و خونریزی در آن تعطیل می شد) و در این ماه، خداوند اولیا و محبینش را مورد آمرزش قرار می دهد و توبه شان را می پذیرد و آنان را از دشمنانشان می رهاند. سپس فرمود: اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز روزه بدارد خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور می گردد.»[۲]

اعمال عمومی ماه مبارک رجب
دعایی که موجب آمرزش گناهان می گردد
از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل شده است که حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود: هر که در هر شب و هر روز ماه رجب و شعبان و رمضان سه مرتبه هر یک از حمد و آیة الکرسی و قل یأیها الکافرون و قل هو الله أحد و قل أعوذ به رب الفلق و قل أعوذ به رب الناس بخواند و سه مرتبه بگوید: سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکبَرُوَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ و سه مرتبه بگویداللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و سه مرتبه بگوید: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ و چهار صد مرتبه بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ خداوند تعالی گناهانش را بیامرزد اگر چه به عدد قطره های باران و برگ درختان و کف دریاها باشد.

ثواب تهلیل در ماه رجب
روایت شده است کسی که در ماه رجب هزار مرتبه بگوید: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ خداوند عز و جل برای او صد هزار حسنه بنویسد و برای او صد شهر در بهشت بنا فرماید.

ثواب روزه ماه رجب
هر که در ماه رجب یک روز روزه بدارد و چهار رکعت نماز گزارد بگذارد، در رکعت اول صد مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم دویست مرتبه قل هو الله أحد نمیرد تا جای خود را در بهشت ببیند یا دیده شود برای او.

فضیلت نماز در ماه رجب
در روایت است: هر که در یک شب از شب های رجب ده رکعت نماز بجا آورد و بخواند در هر رکعتی حمد و قل یأیها الکافرون یک مرتبه و توحید سه مرتبه بیامرزد حق تعالی هر گناهی که کرده است.

فضیلتی عجیب برای دو رکعت نماز در ماه رجب
از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت شده است: کسی که در یک شب از ماه رجب بخواند صد مرتبه قل هو الله أحد را در دو رکعت نماز، پس گویا صد سال روزه گرفته در راه خدا و حق تعالی در بهشت صد قصر به او مرحمت فرماید هر قصری در جوار پیغمبری از پیغمبران علیهم السلام.

راه استجابت دعا
در تمام ماه رجب شصت رکعت نماز کند به این طریق که در هر شب آن دو رکعت بجا آورد بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و قل یأیها الکافرون سه مرتبه و قل هو الله أحد یک مرتبه و چون سلام دهد دست ها را بلند کند و بگوید: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیک لَهُ؛ لَهُ الْمُلْک وَ لَهُ الْحَمْدُ یحْیی وَ یمِیتُ وَ هُوَ حَی لاَ یمُوتُ بِیدِهِ الْخَیرُوَ هُوَ عَلَی کلِّ شَی ءٍ قَدِیرٌ وَ إِلَیهِ الْمَصِیرُوَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِی الْأُمِّی وَ آلِهِ؛ و بکشد دست ها را به صورت خود از حضرت رسول صلی الله علیه و آله در روایت است که کسی که این عمل را بجا آورد حق تعالی دعای او را مستجاب گرداند و ثواب شصت حج و شصت عمره به او عطا فرماید تا خداوند رحمان او را بیامرزد.

فضیلت استغفار در ماه رجب
روایت است کسی که در رجب در وقت صبح هفتاد مرتبه و در وقت پسین نیز هفتاد مرتبه بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ و چون تمام کرد دست ها را بلند کند و بگوید: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ تُبْ عَلَی پس اگر در ماه رجب بمیرد خدا از او راضی باشد و آتش او را مس نکند به برکت ماه رجب.

از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت شده که هر که در ماه رجب صد مرتبه بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ وَحْدَهُ لاَ شَرِیک لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ و ختم کند آن را به صدقه ختم فرماید حق تعالی برای او به رحمت و مغفرت و کسی که چهار صد مرتبه بگوید بنویسد برای او اجر صد شهید.

توصیه به خواندن سوره توحید در ماه رجب
سید در اقبال فضیلت بسیار از حضرت رسول صلی الله علیه و آله نقل کرده برای خواندن قل هو الله أحد ده هزار مرتبه یا هزار مرتبه یا صد مرتبه در ماه.

ذکری برای سجده
به پیروی از امام سجاد (ع) در همه این ماه در سجده ها خواندن دعای: عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک.

دعای هر روز ماه رجب
هر صبح و شام پس از هر نماز خواندن دعای «یا من ارجوه لکلّ خیر و امَن سخطه عند کل شرّ، یامن یعطی الکثیر بالقلیل، یا من یعطی من سأله، یا من یعطی من لم یسئله و من لم یعرفه تحنّنا منه و رحمة اعطنی بمسئلتی ایّاک جمیع خیرالدّنیا و جمیع خیر الآخرة واصرف عنّی بمسئلتی ایّاک جمیع شرّ الدّنیا و شرّ الآخرة فانّه غیر منقوص ما اعطیت و زدنی من فضلک یا کریم یا ذاالجلال و الاکرام، یا ذاالنعماء والجود، یا ذالمنّ و الطَّول، حرّم شیبتی علی النّار» توصیه گردیده است.

اعمال اختصاصی ماه مبارک رجب
اعمال شب اول
۱.دعای دیدن هلال ماه ۲. غسل ۳. زیارت امام حسین علیه السلام ۴. بعد از نماز مغرب بیست رکعت نماز کند به حمد و توحید و بعد از هر دو رکعت سلام دهد تا محفوظ بماند خود و اهل و مال و اولادش و از عذاب قبر در پناه باشد و از صراط بی حساب مانند برق بگذرد. ۵. بعد از نماز عشاء دو رکعت نماز کند بخواند: در رکعت اول حمد و ألم نشرح یک مرتبه و توحید سه مرتبه و در رکعت دوم حمد و أ لم نشرح و توحید و معوذتین را و چون سلام نماز داد سی مرتبه لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ بگوید و سی مرتبه صلوات بفرستد تا حق تعالی گناهان او را بیامرزد مانند روزی که از مادر متولدشده. ۶. بخواند سی رکعت نماز، در هر رکعت حمد و قل یأیها الکافرون یک مرتبه و توحید سه مرتبه.

روز اول رجب
روز شریفی است و در آن چند عمل وارد شده است:

۱.روزه گرفتن ۲.غسل کند ۳.زیارت امام حسین علیه السلام ۴.نماز سلمان.

شب سیزدهم
مستحب است در هر یک از ماه رجب و شعبان و رمضان آنکه در شب سیزدهم دو رکعت نماز بگزارند در هر رکعت حمد یک مرتبه و یس و تبارک الملک و توحید بخوانند و در شب چهاردهم چهار رکعت به دو سلام به همین کیفیت و در شب پانزدهم شش رکعت به سه سلام به همین کیفیت از حضرت صادق علیه السلام مروی است که هر که چنین کند جمیع فضیلت این سه ماه را دریابد و جمیع گناهانش غیر از شرک آمرزیده شود.

روز سیزدهم
اول أیام البیض است و ثواب بسیاری برای روزه این روز و دو روز بعد واردشده و اگر کسی خواهد عملم داود بجا آورد باید این روز را روزه بگیرد.

شب نیمه ماه رجب
شب شریفی است و در آن چند عمل است: اول غسل دوم احیاء آن به عبادت سوم زیارت امام حسین علیه السلام چهارم شش رکعت نماز که در شب سیزدهم ذکر شد پنجم سی رکعت نماز در هر رکعت حمد و ده مرتبه توحید.

روز نیمه رجب
روز مبارکی است و اعمال آن عبارت است از: ۱. غسل؛ زیارت حضرت امام حسین علیه السلام ۳. اعمال ام داود.

شب بیست و هفتم
شب مبعث و از لیالی متبرکه است و در آن چند عمل است اول: بعد از نماز عشا که به رختخواب رفتی پس بیدار می شوی هر ساعتی که خواستی از شب تا پیش از نیمه آن و بجا می آوری دوازده رکعت نماز می خوانی در هر رکعتی حمد و سوره ای از سوره های کوچک مفصل و مفصل از سوره محمد است تا آخر قرآن پس چون سلام دادی در هر دو رکعتی و فارغ شدی از نمازها می نشینی بعد از سلام و می خوانی حمد را هفت مرتبه و معوذتین را هفت مرتبه و قل هو الله أحد و قل یأیها الکافرون هر کدام را هفت مرتبه و إنا أنزلناه و آیة الکرسی هر کدام را هفت مرتبه و بخوان در عقب همه این دعا را: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَدا وَ لَمْ یکنْ لَهُ شَرِیک فِی الْمُلْک وَ لَمْ یکنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ وَ کبِّرْهُ تَکبِیرا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِمَعَاقِدِ عِزِّک عَلَی أَرْکانِ عَرْشِک وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کتَابِک وَ بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ وَ ذِکرِک الْأَعْلَی الْأَعْلَی الْأَعْلَی وَ بِکلِمَاتِک التَّامَّاتِ أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ پس بخوان هر دعایی که خواستی و مستحب است غسل در این شب و گذشت در شب نیمه نمازی که در این شب نیز خوانده می شود دوم زیارت حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام.

روز بیست و هفتم
اول: غسل، دوم: روزه و آن یکی از چهار روزی است که در تمام سال امتیاز دارد برای روزه گرفتن و برابر است با روزه هفتاد سال سوم بسیار صلوات فرستادن چهارم زیارت حضرت رسول صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علی علیه السلام.

سوم: دوازده رکعت نماز که خوانده شود در هر رکعت حمد و سوره و بعد از فراغ از نمازها خوانده شود هر یک از حمد و توحید و معوذتین چهار مرتبه و لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکبَرُ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ چهار مرتبه اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی لا أُشْرِک بِهِ شَیئا چهار مرتبه لا أُشْرِک بِرَبِّی أَحَدا چهار مرتبه.

روز آخر ماه:
غسل در آن واردشده و روزه اش سبب آمرزش گناهان گذشته و آینده است و نماز سلمان به نحوی است که در روز اول(گذشت) التماس دعا.

علاوه بر این ادعیه و اذکار، فضیلت زیارت خانه خدا و زیارت قبور اهل بیت (ع) خصوصا زیارت حضرت امام رضا (ع) در ماه رجب بسیار زیاد است.

پی نوشت

[۱] مفاتیح الجنان، ص ۲۲۸.

[۲] فضائل الاشهر الثلاثه، ابن بابویه قمی، تحقیق غلامرضا عرفانیان، ص ۲۴